علوم آزمایشگاهی / برنامه همگروه
۱۴۰۰/۱۱/۲۳
ارزیابی کیفیت خارجی
براساس نتایج کنترل کیفیت داخلی (IQC) فقط میتوان تکرارپذیری نتایج طی روزهای مختلف و همچنین میزان تورش نسبت به میزان تعیینشده هدف را تعیین نمود. هرچند، به این طریق نمیتوان گفت آیا میزان هدف تعیینشده فاقد تورش نسبت به میزان هدف مورد انتظار است. برای حل این مشکل، نیاز به شرکت در برنامه ارزیابی کیفیت خارجی (EQA) میباشد که در آن یک یا چند نمونه کنترل مشابه در اختیار تعداد زیادی از آزمایشگاههای شرکتکننده در این برنامه قرار داده میشود تا آن را همانند نمونه بیماران آنالیز نموده و نتیجه حاصل را به مرکز ارسالکننده نمونه فرستاده شده تا پس انجام آنالیزهای لازم، نتیجه عملکرد آزمایشگاه در اختیار آن قرار داده شود.
در مورد اندازه گیریهای کمّی، آنالیز آماری نتایج در جهت تعیین میزان DI (شاخص انحراف) انجام میشود که میزان انحراف نتیجه گزارششده آزمایشگاه از میزان هدف مورد انتظار (میانگین همگروه) برحسب میزان SD است. بدینترتیب وقتی DI یک آزمایشگاه معادل 1.0 باشد، نتیجه گزارششده آن آزمایشگاه به اندازه 1SD از میزان هدف مورد انتظار دور میباشد. میزان BDI همان میزان DI است، با این تفاوت که جهت این انحراف در آن با علائم + و - ، به ترتیب برای مقادیر بالاتر و پایینتر نسبن به میزان هدف مورد انتظار، مشخص میگردد.
هرچه میزان DI به صفر نزدیکتر باشد، عملکرد آزمایشگاه قابلقبولتر است. در حالت معمول، نتایج تا DI برابر 2 (معادل انحرافی به میزان 2SD نسبت به میزان هدف مورد انتظار) قابل قبول بوده و مقادیر بیش از 2 تا 3 در محدوده هشدار قرار دارد و مقادیر بیش از 3 به عنوان وجود یک خطای غیرقابلقبول در نظر گرفته میشود. هرچند، در هنگام تفسیر نتایج لازم است به نکات زیر توجه گردد:
- همانند تمامی روشهای کنترلی دیگر، نظیر کنترل کیفیت داخلی، هیچکدام از این روشها نمیتوانند به طور صد در صد تمامی خطاها را شناسایی کنند (احتمال شناسایی خطا 100% نیست) و در تمامی موارد رد دور نمیتواند این موضوع صدر در صد نشانه وجود یک خطای آنالیتیکال غیرقابلقبول باشد (احتمال رد کاذب). در موارد قابلقبول اجرای یک برنامه کنترل کیفیت، احتمال شناسایی خطا ممکن است 90% و احتمال رد کاذب ممکن است تا 5% باشد.
- در هنگام تفسیر نتایج، اعتبار نتیجه حاصل از آنالیز را براساس CV% همگروه (حداکثر برابر CCV% و عدم وجود اختلاف معنیدار با آن در مواقع بالاتربودن %CV همگروه) و تعداد اعضاء همگروه (حداقل 10 عضو) ارزیابی کنید.
- در صورتی که خطای بعدآزمایش نظیر اشتباه در محاسبات و یا خطا در ثبت نتایج وجود دارد، آنالیز را با توجه به میزان اصلاحشده، میزان هدف مورد انتظار و SD تنظیمشده حاصل از %CCV دوباره انجام دهید و سپس نتیجه را تفسیر نمایید.
- در هنگام تفسیر نتایج، به اطلاعات مربوط به عملکرد روش اندازهگیری در هنگام انجام آزمایش بر روی نمونه کنترل نظیر کنترل کیفیت داخلی و کنترل کیفیت تجهیزات نیز توجه داشته باشید.
برای افزایش کارایی تفسیر نتایج EQA میتوانید از موارد زیر استفاده کنید:
- کتاب مدیریت کیفیت در بخش بیوشیمی: یک رهیافت عملی و کتاب چکیده مدیریت کیفیت در بیوشیمی
- فیلمهای آموزشی مدیریت کیفیت در بخش بیوشیمی و کار در بخش بیوشیمی